voor nóg lekkerder maakonderwijs
voor nóg lekkerder maakonderwijs
Ooit hoorde ik ergens dat het oplossen van een ansjovis in de boter voordat je biefstuk bakt de smaak versterkt, zonder dat het “vissig” gaat smaken. Dit werkt inderdaad heel goed! Vandaar dat ik gekozen heb voor de ansjovis als vorm: het is eenvoudig toe te passen en makkelijk verkrijgbaar.
Klik op de pijltjes onder de vissen voor verdere toelichting.
Mag ik met grote velociteit een canule met een pathogeen in je bovenste extremiteit inbrengen? Grote kans dat je eerste reactie: “Nee! Natuurlijk niet!” is. En terecht, zonder dat je weet wat het inhoudt en waarvoor het dient is een vaccinatie iets behoorlijk griezeligs. Kleine kinderen vragen niet voor niks eindeloos “waarom?”: ze willen de wereld om zich heen leren begrijpen.
In principe doen we alleen vervelende, saaie dingen als we het belang ervan inzien. Alleen voor zaken waar we veel plezier aan beleven is het minder relevant “waarom”, het feit dat we er plezier aan beleven is immers genoeg motivatie.
Adolescenten hebben sterke gevoelens van maatschappelijke betrokkenheid en ontwikkelen persoonlijke idealen. Ze weten vaak precies wat ze wel en wat ze niet willen. Het probleem is dat de lesstof vaak ver af staat van wat ze interessant vinden of ze zien niet hoe het gekoppeld kan worden aan hun interesses. Daar ligt onze verantwoordelijkheid, dat is waar wij voor gekozen hebben.
“As you can see, I have memorized this utterly useless piece of information long enouth to pass a test question. I now intend to forget it forever. You’ve taught me nothing except how to cynically manipulate the system. Congratulations.”
Calvin
Vaak gaat het belang van een les verloren in een bos van verplichte toetsen en exameneisen. Het is belangrijk dat we, als docent, duidelijk kunnen uitleggen waarom een bepaalde opdracht relevant is voor de leerling. En als we dit niet uitkunnen leggen zullen we de mogelijkheid om het onderdeel uit het programma te halen moeten onderzoeken.
Ons onderwijs, onze maatschappij, is gericht op meetbaarheid. De effecten moeten zichtbaar gemaakt kunnen worden in testscores. Je moet vooral het juiste antwoord geven. Een systeem dat er van uit gaat dat er één juist antwoord is, suggereert dat andere mogelijkheden onjuist zijn. Hierdoor is geen ruimte voor creativiteit en kritisch denken, deze eigenschappen zijn namelijk slecht meetbaar en kunnen niet verwerkt worden in een antwoordmodel. Maar om in de maatschappij te kunnen functioneren, om met problemen om te kunnen gaan, zijn dit wel fundamentele competenties.
Adolescenten zijn ontzettend goed in buiten de geijkte paden te denken en toch oplossingen te bedenken die werkbaar zijn. Ze zien meerdere antwoorden en worden afgerekend op het niet geven van het juiste antwoord, het antwoordmodel antwoord.
Door middel van fantasie kunnen adolescenten ontdekken dat er meer dan één antwoord op een vraag gegeven kan worden en er meer dan één oplossing voor een probleem kan zijn. Fantasie zorgt ervoor dat we kansen zien en mogelijkheden onderzoeken. Het stelt ons in staat concepten te bedenken en uit te voeren.
Above all, if what you’ve done is stupid, but it works, it ain’t stupid.”
Robert Fulghum
Voordat je ergens goed in kan zijn moet je er slecht in zijn; niet weten waar je mee bezig bent. Je moet het verkeerd doen, veel fouten maken. Helaas zien de meeste mensen fouten maken als falen en niet als onderdeel van het proces om beter te worden. Wanneer een kind leert lopen denkt hij niet na de zoveelste keer vallen: “ach, misschien is lopen niks voor mij.” Het onderwijssysteem is medeschuldig aan het fouten maken willen ontlopen. Afgestraft worden op wat je niet onder de knie hebt in plaats van dit gebruiken als startpunt voor een verder proces, maakt dat adolescenten opgeven, fouten willen verbergen of helemaal niks meer doen uit angst het verkeerd te doen.
Be brave enough to be bad at something new.”
Jon Acuff
Adolescenten hebben een sterke voorkeur voor onmiddellijke beloning, maar komen er ook snel weer bovenop als een keer iets niet lukt. Ze zijn gericht op het zien van mogelijkheden en winsten, hierdoor geven ze niet op bij de eerste tegenslag. Dat maakt ze uitermate geschikt om van fouten te leren. Wij, docenten, hebben vaak de neiging een leerling voor fouten te behoeden, maar is het niet veel waardevoller als hij dat zelf ervaart? Uiteraard is het belangrijk om als docent in te kunnen schatten wat de gevolgenvan het maken van zo’n fout zijn. Wanneer een werkstuk onherroepelijk verprutst kan worden is het natuurlijk wenselijk een leerling (en zijn werkstuk) te beschermen.
De directe feedback die een leerling krijgt tijdens het experimenteren en improviseren zorgt ervoor dat hij fouten op een natuurlijke manier zelf leert corrigeren. Vaak hoeft de docent de leerling niet op fouten te wijzen, maar ontdekt de leerling ze zelf. Laat ook aan leerlingen zien dat ook jij niet alles weet en regelmatig de plank misslaat. Zo laat je zien hoe normaal dit is. Wanneer een leerling op hulp en waardering voor zijn inspanning kan rekenen voelt het risico om fouten te maken veel minder eng. Om nog maar over de fantastische onverwachte bijvangsten van fouten te zwijgen!
Pablo Picasso zat, als oudere man, in een café in Spanje wat op een servetje te doedelen. Hij tekende, zonder er te veel over na te denken, gewoon waar hij zin in had. Een vrouw die vlakbij koffie zat te drinken keek vol bewondering naar de kunstenaar. Toen Picasso klaar was met zijn koffie frommelde hij het servetje op om weg te gooien. De vrouw hield hem tegen en zei: “Wacht! Mag ik het servetje hebben waar je op zat te tekenen? Ik wil je ervoor betalen.” “Natuurlijk,” zei Picasso. “$20,000.” De vrouw reageerde verbaasd: “Wat?! Het kostte je maar twee minuten om dat te tekenen!” “Nee, mevrouw”, zei de kunstenaar. “Het heeft me meer dan zestig jaar gekost om dit te tekenen.”
In onze huidige maatschappij, waarin beelden van perfectie je om de oren vliegen, vergeten we vaak het proces dat tot die perfectie geleid heeft. Kinderen, maar ook volwassenen, hebben de overtuiging dat talent, zeker creatief talent, aangeboren is. Dat het iets is dat je hebt, of iets dat je niet hebt. Wanneer ik mijn leerlingen vraag of voor een wasbordje één bezoek aan de sportschool genoeg is zeggen ze overtuigd: “Nee! Natuurlijk niet!”. Als ik ze vervolgens vraag waarom ze denken dat één schets genoeg is voor een mooie tekening begrijpen ze meteen het verband.
Adolescenten hebben minder oefening nodig om iets onder de knie te krijgen. Hun hersenen geven ruimte voor zijwegen. Niet voor niks is het de leeftijd dat ze het meeste onderwijs krijgen. Ze kunnen door te oefenen snel verder komen. Zo leren ze dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor het resultaat. Belangrijk is daarbij wel dat we als docent belonen op inzet en inspanning en niet op resultaat.
De adolescentie is vooral een belangrijke periode om hypothetisch en kritisch te leren denken. Het zelf moeten maken van keuzes stimuleert dit proces. In het onderwijs wordt vaak informatie in onze leerlingen gegoten, een leerling laat het onderwijs over zich heen komen en wordt hierdoor niet medeverantwoordelijk gemaakt. Wanneer we keuzes bieden gaat de nadruk van moeten naar willen. Als gevolg van het bieden van keuzes wordt het probleemoplossend vermogen van adolescenten gestimuleerd en door hen het vertrouwen te geven om zelf keuzes te maken zullen zij in zichzelf gaan geloven.
You have brains in your head. You have feet in your shoes. You can steer yourself in any direction you choose.”
Dr. Suess
Uiteraard gaat het niet over complete vrijheid, dit kan juist verlammend werken, vaak zijn twee opties al genoeg. Kinderen, net als wij, beginnen zelden uit zichzelf aan een activiteit waar ze geen voldoening uit halen, maar ook al kiezen ze uit “twee kwaden” zorgt de keuze voor eigenaarschap.
Haalbare doelen, kaders en transparantie zijn belangrijk voor het maken van een weloverwogen keuze. Maak duidelijk wat precies verwacht wordt en hoe alles beoordeeld en gewogen wordt.
Voortbouwen op het creatieve proces in plaats van het af te kappen, het is de basis van het improvisatietheater en niet voor niks. De energie blijft stromen, wanneer je ideeën continueert. Door geen nee te zeggen tegen wat aangedragen wordt hou je het proces constructief én positief. Overigens betekent dit uiteraard niet dat je nooit nee mag zeggen, maar gaat het om het effect op het proces. De vraag is of je het proces met je antwoord blokkeert of gevolg geeft.
We kennen allemaal de leerling die je niet uit laat praten, die overal associaties en ideeën bij heeft. Deze leerling kan behoorlijk wat irritatie oproepen, je bent constant de lijn van je verhaal kwijt en lijkt maar niet tot de conclusie te kunnen komen. Maar juist deze leerling is volledig verdiept in je les, denkt mee, is leergierig. Het vereist wat geduld, maar deze leerling moeten we aanmoedigen. Als we hem afkappen, tot stilte manen of zijn vragen laten uitstellen, straffen we zijn enthousiasme af.
Hersenen van jongeren zijn gericht op stimulans en bevestiging. Ze proberen sneller nieuwe dingen en kunnen zich snel aanpassen. Het is belangrijk dat wij deze eigenschappen op een positieve manier uitbuiten. Dat we initiatief aanmoedigen en dat we ze leren dat deze eigenschappen hen iets oplevert.